Ορισμός
Κοινή ονομασία του γένους αγγειοσπέρμων δικότυλων φυτών Λαβαντούλα (Lavandula) που κατάγεται από τη Νότια Ευρώπη. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώσει στο φυτό το όνομα «στοιχάς» επειδή φύτρωνε στα Γαλλικά Νησιά έξω από τη Μασσαλία που αποκαλούσαν Στοιχάδες, των οποίων η διάταξη είναι τέτοια σαν να είναι στοιχισμένα σε ευθεία γραμμή, γι’ αυτό και λέγονταν Στοιχάδες. Σε αυτά τα νησιά εξακολουθεί να φυτρώνει άγρια λεβάντα. Η αγγλική ονομασία lavender ή στα ελληνικά λεβάντα που έχει επικρατήσει σήμερα προέρχεται από τη λατινική λέξη lavare που σημαίνει πλένω. Ονομάστηκε έτσι από τους Ρωμαίους που αρωμάτιζαν με λεβάντα τα νερά των λουτρών τους.

Ο αρωματικός χαρακτήρας της λεβάντας οφείλεται σε ελαιοφόρους αδένες που είναι θαμμένοι στις πολύ μικρές αστερόμορφες τρίχες που καλύπτουν τα φύλλα αλλά και τα άνθη και τους βλαστούς. Το φυτό καλλιεργείται σε ελαφρύ, χαλικώδες, πλούσιο σε ασβέστιο έδαφος και χρειάζεται πλήρη ηλιοφάνεια. Η λεβάντα φύεται άγρια σε ορεινά μέρη, ανθίζει τον Ιούνιο και τον Ιούλιο και οι βλαστοί της συλλέγονται όταν βρίσκεται σε πλήρη άνθηση, προκειμένου να συγκεντρωθεί η μέγιστη δυνατή ποσότητα αιθέριου ελαίου.

Η λεβάντα, το φυτό με το χαρακτηριστικό ευωδιαστό άρωμα, χρησιμοποιείται ως αρωματικό χώρων και μελισσοτροφικό φυτό, ενώ το αιθέριο έλαιό της χρησιμοποιείται στην παρασκευή καλλυντικών και αρωμάτων.

Χρησιμοποιούμενα μέρη
Άνθη.

Χρώμα
Όλες οι αποχρώσεις του μοβ.

Ιστορία
Η λεβάντα είναι ένα από τα βότανα με την πιο πλούσια ιστορία, το οποίο αγαπήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από πολλούς λαούς κατά τους αιώνες. Εξέχουσα θέση είχε στην αρχαία Αίγυπτο, όπου τη χρησιμοποιούσαν στη δημιουργία καλλυντικών. Το άρωμα λεβάντας λέγεται ότι ήταν το μυστικό της γοητείας της Βασίλισσας Κλεοπάτρας χάρη στο οποίο γοήτευσε τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο. Η λεβάντα ήταν ακόμα ένα από τα πράγματα που συνόδευσαν τον Τουταγχαμών στην άλλη του ζωή, το οποίο είχε τοποθετηθεί μέσα σε ένα βάζο στον τάφο του.

Στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν φυτό με ιαματικές και αρωματικές ιδιότητες. Έριχναν λεβάντα στο νερό του λουτρού για να το αρωματίσουν και οι εταίρες χρησιμοποιούσαν το αιθέριο έλαιό της για δροσερή αναπνοή. Για τη λεβάντα έχουν γράψει ο γιατρός Θεόφραστος (3ος αιώνας π.Χ), ο Έλληνας φιλόσοφος Διογένης (4ος αιώνας π.Χ) και ο γιατρός Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ). Ο Διογένης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι σε αντίθεση με τους Αιγύπτιους που άλειφαν με λεβάντα το κεφάλι τους, άλειφε με αυτήν τα πόδια του προκειμένου να ανέβει προς τα πάνω η υπέροχη μυρωδιά της και να αγκαλιάσει ολόκληρο το σώμα του. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι έφτιαχναν από αυτή το «στοιχαδικό ξύδι» και το «στοιχαδίτη οίνο» που χρησίμευαν στη θεραπεία της ψύξης και της επιληψίας. Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη, η λεβάντα αποτελεί ακόμα φάρμακο για τον πονοκέφαλο, τον πονόλαιμο και τη δυσπεψία, ενώ η εξωτερική της χρήση συνίσταται για τον καθαρισμό των πληγών και την ανακούφιση του δέρματος από το κάψιμο ή από δερματικές παθήσεις.

Οι Ρωμαίοι την έριχναν όπως και οι Έλληνες στο νερό του λουτρού τους για να το αρωματίσουν και ήταν αυτοί που της έδωσαν το όνομά της από τη λατινική λέξη lavare που σημαίνει πλένω. Τη χρησιμοποιούσαν ακόμα ως φάρμακο. Την αναφέρει ο γιατρός Γαληνός (2ος αιώνας π.Χ) και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (1ος αιώνας μ.Χ), ο οποίος υποστήριζε ότι αποτελεί φάρμακο για πλήθος ασθενειών.
Το ευωδιαστό αυτό φυτό ήταν γνωστό και στους Άραβες, οι οποίοι το έφεραν στην Ισπανία, από όπου διαδόθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Το Μεσαίωνα, η λεβάντα ήταν εξαιρετικά δημοφιλής γιατί πίστευαν ότι μπορεί να καταπολεμήσει την πανούκλα. Φορούσαν ένα ματσάκι λεβάντας στον καρπό τους και πίστευαν ότι κατά αυτό τον τρόπο προστατεύονταν από τη θανατηφόρα αυτή ασθένεια. Την ίδια εποχή, μία γερμανίδα καλόγρια συνιστούσε ως φάρμακο για τις ημικρανίες ένα ρόφημα που είχε βότκα, μπράντι ή τζίν και λεβάντα.

Στη Γαλλία του 16ο αιώνα, η λεβάντα έσωσε από τη χολέρα κάποιους κατασκευαστές γαντιών, οι οποίοι αρωμάτιζαν τα γάντια που έφτιαχναν με λεβάντα.

Κατά τη διάρκεια της Βικτωριανής εποχής, η λεβάντα ήταν συνδεδεμένη με την καθαριότητα. Όλα τα πατώματα, τα έπιπλα των σπιτιών και τα ασπρόρουχα καθαρίζονταν με λεβάντα για να ευωδιάσουν. Οι κυρίες αυτής της εποχής συνήθιζαν να έχουν μαζί τους νερό αρωματισμένο με λεβάντα ή αιθέριο έλαιο λεβάντας για να το εισπνεύσουν σε περίπτωση λιποθυμίας.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο θεράπευαν τα τραύματα των στρατιωτών με λεβάντα.

Προέλευση
Ευρώπη (Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Μολδαβία, Βουλγαρία, Ρωσία), Ασία (Ινδία, Ιαπωνία), Αφρική (Τυνησία), ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία και Τασμανία. Η περιοχή με τη μεγαλύτερη παραγωγή λεβάντας παγκοσμίως είναι η Προβηγκία που βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Γαλλία. Στη χώρα μας η λεβάντα καλλιεργείται στην Κεφαλονιά, την Κέρκυρα, την Κομοτηνή, τις Σέρρες και την Αρκαδία.

Γεύση
Έντονη πικρή γεύση που θυμίζει λουλούδι ή πεύκο και μοιάζει με αυτή του δεντρολίβανου.

Χρήσεις
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και ως μπαχαρικό. Ταιριάζει με το κοτόπουλο, το κουνέλι, το χοιρινό, με διάφορες σάλτσες και με ντρέσινγκς για σαλάτες. Σε διάφορες χώρες του εξωτερικού όπου είναι πιο διαδεδομένη η χρήση της στη ζαχαροπλαστική χρησιμοποιείται για να αρωματίσει και να δώσει πλούσια γεύση στα μπισκότα, τα ζαχαρωτά, τα σιρόπια και τα παγωτά.

Συνδυασμοί
Συνδυάζεται με μπαχάρι, φύλλα δάφνης, κάρδαμο, σέλινο (σπόροι), κανέλα, τζίντζερ, μαντζουράνα, μαϊντανό, εστραγκόν και θυμάρι.